Groene Steden

Landbouw en voeding zijn weer terug in de samenleving. Na decennia van landbouwmodernisering die de agrarische activiteit tot een hoogproductieve, maar vaak zielloze bezigheid reduceerde, worden weer nieuwe wegen verkend om ze van betekenis te laten zijn voor onze verstedelijkende samenleving. Dat vraagt om nieuwe productie- en verdienmodellen, producent-consument ketens, ruimtelijk en stedelijk ontwerp, en nieuw beleid en kennis. En ontstaat door een nieuwe generatie ondernemers, boeren en burgers. Habitus werkt op alle fronten aan deze renaissance van landbouw en voeding. Zie onder voor enkele voorbeelden uit het portfolio.

Buurderij Haarlemmermeer-Zuid integreert het theoretische buurderij-concept met de drive en focus van 3 ondernemers. ‘De boerderij-met-buren’ werd ontwikkeld tegen de verdrukking in van een grote gebiedsontwikkelingsopgave in de Haarlemmermeer, in 2009. Het laat zien hoe belangrijk en wervend een goed en integer organisatiemodel is om de toekomst vorm te geven. In opdracht van InnovatieNetwerk stond Habitus de ondernemers Florian de Clerq (Olmenhorst), Jan Ham (Elizabeth Hoeve) en Gert-Jan van Maris (Kunst in de Polder) bij in de ontwikkeling van hun droom. Habitus benutte hierbij Spiral Dynamics integral als leidraad voor de te ondernemen stappen, de eerste keer dat SDi in ruimtelijke ontwikkeling werd toegepast in Nederland.

In navolging van het buurderij concept leidde Gaston Remmers een innovatieprogramma rondom stadslandbouw in de Amsterdamse Tuinen van West. Daarvoor werden 4 innovatieve ontwikkelscenario’s uitgedacht.

Zo rond 2008 verkeerde de stadse vraag naar landbouw nog in een pril stadium. Werken aan betere ‘stad-land-relaties’ betekende voor de meeste agrarische bedrijven vooral de belofte om meer open te staan voor stedelingen die naar het platteland wilden komen. Maar wat de vraag van die stedelingen was? En wie nu feitelijk de counterpart was in de stad van deze agrariers? Er waren nog maar een handjevol concrete stedelijke initiatieven actief die de vraag uit de stad zo concreet maakten dat die echt leidend kon zijn op wat het platteland en het agrarische bedrijf voortbracht. In opdracht van Netwerk Platteland begeleidde Habitus samen met Bureau Mensenland een Community of Practice van deze stadse pioniers als Lekker Utregs, Vereniging Boerentadswens (Amsterdam), Gezonde Gronden (Den Haag), om hun activiteiten kracht bij te zetten en belemmeringen voor doorontwikkeling te adresseren.

Het glastuintuinbouwgebied De Buitenvaart in Almere zoekt naar nieuwe vormen van bedrijfsontwikkeling om het hoofd boven water te houden. Geglobaliseerde sierteeltmarkten staan sterk onder druk, heroriëntatie op “Local4Local” kan een uitweg bieden, zeker in de context van de Floriade, de wereldtuinbouwtentoonstelling die in 2022 in Almere gehouden zal worden. In opdracht van de ondernemers en de gemeente Almere begeleidde OSA een visievormingstraject voor de duurzame doorontwikkeling van de Buitenvaart, in samenhang met het naastgelegen bedrijventerrein De Vaart, en de aangrenzende Oostvaardersplassen en de woonwijken van Almere Buiten. Nieuwe mogelijkheden, o.a. rondom de teelt van kwaliteitsgroente en de sluiting van energiekringlopen, kwamen in beeld. Buitenvaart is nu één van de Almeerse focusgebieden van de Floriade. Gaston Remmers leidde dit traject in 2013 als lector aan CAH Vilentum Almere, samen URGENDA (Marc Buiter) en OSA-partner WUR-PPO (Arjan Dekking).

Stadslandbouw is in de meeste steden momenteel nog steeds een versnipperde sector en haalt bij lange na nog niet de impact op sociaal, economisch en ecologisch gebied die het belooft. Het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere (OSA), het samenwerkingsverband van CAH Vilentum Almere, WUR-PPO Lelystad, Ontwikkel Maatschappij Flevoland en Witteveen+Bos, wil daar iets aan doen. OSA beoogt commerciële en maatschappelijke business cases te ontwikkelen rondom stadslandbouw, en kennisinfrastructuur te bouwen die maatschappelijk en bedrijfsmatig initiatief ondersteunt, en die de beleidsvorming verbetert.
Als lector was Gaston Remmers aanstichter van het samenwerkingsverband; Habitus is momenteel partner van OSA. OSA onderneemt een veelheid aan projecten, zie www.os-almere.nl.  In OSA verband ondersteunde Habitus in 2014 de gemeente Antwerpen bij de organisatie van stadslandbouw.

Meer over OSA:

• Building cultural repertoire for urban agriculture Artikel ter gelegenheid van het 10-jariog bestaan van RUAF, dat met een internationaal congres in Almere gevierd werd.
• Het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere – waar staan we na 2 jaar? Reflectie n.a.v. de eerste twee jaar van het ontwikkelcentrum